Przetwarzanie danych osobowych przez AI – zgodność z RODO i inne zagrożenia prawne

Sztuczna inteligencja coraz częściej wykorzystuje dane osobowe do podejmowania decyzji, analizowania zachowań czy przewidywania preferencji użytkowników. Choć otwiera to wiele możliwości biznesowych, jednocześnie rodzi poważne pytania prawne. Czy przetwarzanie danych przez AI jest zgodne z RODO? Kto odpowiada za naruszenia? Jakie są najczęstsze ryzyka i jak się przed nimi zabezpieczyć? W tym artykule omawiamy najważniejsze zagadnienia prawne związane z AI i danymi osobowymi, a także wyjaśniamy, jak może pomóc profesjonalna obsługa prawna AI.

Dlaczego temat danych osobowych w AI jest tak istotny?

Systemy sztucznej inteligencji – zwłaszcza te oparte na uczeniu maszynowym – wymagają dużych zbiorów danych, często zawierających informacje o osobach fizycznych. Mogą to być dane:

• zawarte w CV (rekrutacja),
• z historii zakupów i zachowań online (marketing, scoring),
• z dokumentacji medycznej (medtech),
• z monitoringu (rozpoznawanie twarzy).

Wszystkie te przypadki podlegają ogólnemu rozporządzeniu o ochronie danych (RODO). Tymczasem AI często przetwarza te dane w sposób nieprzejrzysty, automatyczny i trudny do kontroli, co stwarza ryzyko naruszeń prawa.

Najważniejsze zasady RODO a AI

1. Zasada legalności, rzetelności i przejrzystości

Każde przetwarzanie danych osobowych musi mieć podstawę prawną i być zrozumiałe dla osoby, której dane dotyczą. W przypadku AI trudność polega na tym, że algorytmy są często nieprzejrzyste (tzw. black box), a użytkownik nie zawsze wie, że jego dane są analizowane.

2. Zasada minimalizacji danych

AI powinno wykorzystywać tylko te dane, które są niezbędne do osiągnięcia celu. W praktyce jednak wiele systemów zbiera nadmiarowe dane, co może prowadzić do naruszenia tej zasady.

3. Zautomatyzowane podejmowanie decyzji i profilowanie

Zgodnie z art. 22 RODO osoba fizyczna ma prawo nie podlegać decyzji opierającej się wyłącznie na zautomatyzowanym przetwarzaniu, jeśli wywołuje ona wobec niej skutki prawne lub istotnie na nią wpływa (np. odrzucenie w rekrutacji, odmowa kredytu). W takich przypadkach:

• administrator musi zapewnić możliwość interwencji człowieka,
• musi poinformować o logice działania systemu i możliwych konsekwencjach.

4. Zgoda a inne podstawy prawne

Wiele firm opiera przetwarzanie danych przez AI na zgodzie, ale nie zawsze jest to konieczne – możliwe są też inne podstawy (np. uzasadniony interes). Wybór musi być jednak starannie uzasadniony i odpowiednio udokumentowany.

Najczęstsze zagrożenia prawne przy przetwarzaniu danych przez AI

1. Brak przejrzystości działania systemu AI
   Trudno wskazać, na jakiej podstawie algorytm podjął decyzję, co uniemożliwia osobie fizycznej zrozumienie procesu i ewentualne zakwestionowanie wyniku.
2. Dyskryminacja algorytmiczna
   Jeśli dane treningowe zawierają uprzedzenia (np. płeć, wiek, pochodzenie), algorytm może reprodukować lub wzmacniać dyskryminację.
3. Nieprawidłowe podstawy przetwarzania danych
   Wiele organizacji błędnie przyjmuje, że dane publicznie dostępne (np. z LinkedIna) można dowolnie analizować przez AI.
4. Nieuprawnione profilowanie
   Zautomatyzowane analizy zachowań klientów lub kandydatów, bez ich wiedzy i zgody, mogą być sprzeczne z RODO.
5. Brak dokumentacji i DPIA
   Firmy nie tworzą wymaganych dokumentów, takich jak ocena skutków dla ochrony danych (DPIA), co naraża je na wysokie kary.

Jak zabezpieczyć firmę w zakresie prawa AI? Dobre praktyki

• Przeprowadzenie audytu systemów AI – w celu identyfikacji miejsc przetwarzania danych osobowych i oceny zgodności z RODO.
• Dokumentacja przetwarzania – przygotowanie polityk, DPIA, informacji dla użytkowników.
• Wdrożenie mechanizmów transparentności – np. wyjaśnień decyzji podejmowanych przez AI.
• Szkolenia dla zespołów IT, HR, marketingu – podnoszenie świadomości ryzyk prawnych.
• Współpraca z kancelarią oferującą obsługę prawną AI – dla zapewnienia zgodności z przepisami i przygotowania do nowych regulacji, takich jak AI Act.

Obsługa prawna AI – wsparcie dla Twojej firmy

Kancelarie świadczące obsługę prawną AI wspierają przedsiębiorstwa w:

• tworzeniu zgodnych z RODO procesów przetwarzania danych przez AI,
• ocenie ryzyka naruszeń prywatności,
• wdrażaniu rekomendacji poaudytowych,
• negocjowaniu umów z dostawcami rozwiązań AI,
• reprezentacji przed organami nadzorczymi (np. UODO).

Wdrażając sztuczną inteligencję w firmie, nie można zapominać o ochronie danych osobowych. RODO nakłada na administratorów liczne obowiązki, które stają się jeszcze bardziej wymagające w kontekście AI. Dlatego warto korzystać ze wsparcia ekspertów i zadbać o zgodność od samego początku. W ten sposób można nie tylko uniknąć kar, ale też zbudować przewagę rynkową opartą na zaufaniu i odpowiedzialności.

Fot. Shutterstock.